Eğitimde Erken Teşhis: Ölçme ve Değerlendirme

Eğitim sistemimizdeki sorunlardan bahsederken genelde hemen herkes sınav sisteminden yakınır. Sistem olarak her alanda geliştirmeler yapılmaya çalışılırken ölçme değerlendirme anlayışımız uygulamada hep sabit kalmıştır. Halbuki etkili bir ölçme değerlendirme ile öğretim programı ve öğrencilerle ilgili sorunları erkenden teşhis edebiliriz. Özellikle son yıllarda merkezi sınavlardaki düşük net ortalamalarıyla gündemimize oturan çözülemeyen üst düzey yeni nesil sorular sorununu okullarda kullandığımız geleneksel ölçme ve değerlendirme teknikleriyle tedavi edemeyiz. Sistemi değiştiremesek de öğrencileri tanımada ve yetenekleri doğrultusunda kendilerini keşfetmelerini sağlamada bize öncülük edecek alternatif ölçme ve değerlendirme araçlarını sınıflarınızda daha pratik kullanabilmeniz için bu konuyu yazımızda ele aldık.

1.Kontrol Listeleri

Hazırlanma açısından çağdaş ölçme ve değerlendirme araçlarından en basit olanıdır. Belirli davranışların, ölçütlerin varlığını-yokluğunu ya da yapılıp yapılmadığını gösterir. Fakat düzeyleri hakkında fikir vermez. Kontrol listesi hazırlanırken ölçülecek özelliğin gözlemlenebilir olması gerekmektedir. Davranışlar arasında bir sıra ve akışın sağlanması önemlidir. Kontrol listeleri genelde süreç değerlendirmesi esnasında kullanılır. Ödev, performans görevleri, grup çalışmaları, sunum gibi öğretim yöntemleri öncesinde kontrol listesindeki ölçütlerden öğrencilerin haberdar edilmesi ve görev sonunda da bu listeye göre değerlendirme yapılması hem öğretmen hem de öğrenci için öğrenmeyi anlamlandırmada oldukça etkili olacaktır. Aşağıda görsel sanatlar dersine yönelik örnek bir kontrol listesi gösterilmiştir.

2.Derecelendirme Ölçeği

Derecelendirme ölçeği uygulanan davranışın düzeyini ve sıklığını belirlemek için kullanılır.  Kontrol listesinden farkı da davranışın düzeyini belirleme özelliğinin olmasıdır. Rehberlik alanında kullanımı fazladır. Farklı alanlarda kullanıma açık bir araçtır. Örneğin sınıf başkanı seçimi öncesinde bile öğrencilerle birlikte ölçütler belirlenip sınıf başkan adayları bu ölçek üzerinden değerlendirilebilir. Ölçme değerlendirmeyi sadece ders içi öğretmenin değerlendirme yapması olarak değil sınıf yönetimi, akran değerlendirmesi, öz değerlendirme gibi alanlarda da eğitim hayatınızın merkezine oturtabilirsiniz. Ölçek hazırlarken dikkat etmeniz gereken en önemli husus; ölçütlerin herkes tarafından aynı anlaşılması ve her maddenin tek bir özellik/davranışı ölçmesi gerekmektedir. Aşağıda örnek bir derecelendirme ölçeği verilmiştir.

3.Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubrikler)

Dereceli puanlama anahtarı öğrenciye neyi ne kadar yaparsa kaç puan alacağını gösteren ölçme ve değerlendirme aracıdır. Öğrencilere performans görevleri öncesi verilmesi hem öğrencilerde ortak bir görev anlayışı oluşturmasını hem de öğrencinin eksikliklerini kendisinin fark etmesini sağlar. Psikomotor, bilişsel ve duyuşsal özellikleri ölçmek için kullanılabilir. Puanlamada objektifliği sağladığı için tatmin edici bir ölçme tekniğidir. Proje ödevleri öncesinde öğrencilere verilmesi de öğrencinin ödevi daha iyi anlamasını sağlayarak motivasyonunu artırır. Aşağıda örnek bir dereceli puanlama anahtarı örneği verilmiştir.

Son olarak tüm bu ölçme ve değerlendirme araçları hazırlanırken dikkat edilecek hususlar şunlardır: 

• Her madde bir davranışı/görevi ölçmeli.
• Öğrencilere sadece ölçek tablosu verilmemeli. Ölçek tablosu öncesinde öğrenciye yapılacak görevi anlatan anlaşılır bir yönergenin ve dikkat edilecek hususların bulunması gerekmektedir. Kısaca öğrenci elindeki kâğıda baktığında anlaması için öğretmene minimum seviyede ihtiyaç duymalıdır.
• Puanlama anahtarı hazırlarken sürekli ve süreksiz değişkenlerin varlığına dikkat edilmelidir. Örneğin yukarıdaki örnekte zaman konusunda “3-5 dakika gecikti. / 6-9 dakika gecikti.” ölçütü olsaydı 5-6 dakika arasında geç kalan öğrenci için sorun oluşturacaktı. 
• Rubriklerde performans seviyeleri belirlenirken hataya değil doğru davranışa yönlendirilmelidir.

• Geleneksel sistemden kurtulmak öncelikle zihinlerde başlamalı. Konfor alanından çıkıp aynanın karşısına geçelim ve elimizle düzeltebileceklerimize odaklanalım. “Ne yazık ki aynayı karşı tarafa tutmak hepimizin içine düştüğü bir yanılgı, oysa aynayı kendimize tuttuğumuzda gelişim için ilk adımı atmış olacağız.”

  Yazar                                                                                                                     

  Elif  VELİOĞLU

  Kaynakça

  https://erisilebilirizmir.org/kontrol-listeleri/

  https://www.acevokuloncesi.org/wp-content/uploads/2010/09/sayisal_derecelendirme_olcegi.pdf

  Açılın Ben Öğretmenim, Müjdat Ataman. Eğiimdem